Terapia zajęciowa to forma rehabilitacji osób niepełnosprawnych, która polega na uczestnictwie w warsztatach artystycznych, ruchowych i integracyjnych. Jej celem jest zwiększenie sprawności manualnej, intelektualnej i fizycznej pacjenta. Udział w terapii zajęciowej ma duże znaczenie dla psychiki osób z dysfunkcjami – pozwala zapomnieć o własnych ograniczeniach, rozwija wrażliwość, buduje poczucie własnej wartości oraz przystosowuje do życia w społeczeństwie

Terapia zajęciowa pomaga osobom niepełnosprawnym fizycznie i intelektualnie lepiej funkcjonować w sferze społecznej, zawodowej oraz w życiu codziennym. Obejmuje rozmaite typy zajęć, najczęściej o charakterze artystycznym i ruchowym. Odbywają się one w specjalnych pracowniach przy szpitalach, domach opieki społecznej, w centrach rehabilitacyjnych, w ośrodkach dla osób niepełnosprawnych, osób z problemami psychicznymi, motorycznymi, społecznymi. Mogą być prowadzone jedynie przez wyszkolonych terapeutów, którzy ustalają plan zajęć, czuwają nad ich organizacją oraz zachęcają pacjentów do podjęcia zleconych przez lekarza aktywności. Rodzaj warsztatów dobierany jest indywidualnie w zależności od stopnia dysfunkcji osoby niepełnosprawnej.

Korzyści wynikające z udziału w terapii zajęciowej

• zwiększenie samodzielności (m.in. sprawniejsze wykonywanie codziennych czynności takich jak higiena osobista, ubieranie się, przygotowywanie posiłków itd.);
• przygotowanie do pracy zawodowej;
• poprawa stanu fizycznego (m.in. usprawnienie manualne i koordynacyjne);
• złagodzenie napięcia nerwowego;
• odwrócenie uwagi pacjenta od choroby i związanych z nią problemów;
• rozwój zainteresowań, pasji;
• doskonalenie umiejętności interpersonalnych.

Rodzaje terapii zajęciowej

Główne rodzaje terapii zajęciowej to:

• ergoterapia – terapia poprzez pracę, polega na wykonywaniu czynności manualnych (np. malarstwo, rzeźbienie, tkactwo, krawiectwo, wikliniarstwo,ogrodnictwo);
• arteterapia – terapia poprzez szeroko pojętą sztukę – muzykę, książki, teatr, taniec;
• estetoterapia – terapia poprzez kontakt z pięknym otoczeniem i przedmiotami (np. wyjścia do muzeum, spacery po lesie, chodzenie brzegiem morza);
• kinezyterapia – terapia poprzez ruch (np. gimnastyka, gry zespołowe, taniec i spacery);
• socjoterapia – terapia poprzez gry i zabawy w gronie innych uczestników oraz zajęcia mające na celu rozwój umiejętności interpersonalnych;
• zajęcia relaksacyjne – terapia wykorzystująca techniki relaksacyjne. Jej celem jest obniżenie napięcia nerwowego, złagodzenie objawów stresu, depresji, likwidacja stanów lękowych.

Przykładowe warsztaty terapii zajęciowej

W ramach terapii zajęciowej organizuje się warsztaty z różnych dziedzin sztuki, zajęcia o charakterze sportowym i integracyjnym. Do przykładowych należą:

• warsztaty rękodzieła artystycznego – podopieczni za pomocą różnych technik (tkactwo, decoupage, origami, haft, biżuteria) tworzą własne prace plastyczne, które potem wystawiane są w pracowni. Rozwijają w ten sposób swoje umiejętności manualne, uczą się precyzji, cierpliwości, a także wyciszają się;
  warsztaty plastyczne – uczestnicy malują i rysują doskonaląc swój warsztat oraz ucząc się wyrażania emocji poprzez sztukę;
• warsztaty teatralne – podopieczni przygotowują własne przedstawienie teatralne. Poprzez odgrywanie ról stają się wrażliwi na uczucia innych i lepiej radzą sobie z zadaniami wymagającymi współpracy;
• warsztaty poezji – polegają na czytaniu poezji, recytowaniu jej w obecności innych członków grupy, a także samodzielnym pisaniu wierszy;
• warsztaty integracyjne – uczestnicy zajęć wspólnie spędzają czas grając, bawiąc się, dyskutując. Służy to zacieśnieniu więzi między podopiecznymi, rozwijaniu zdolności komunikacyjnych oraz uwrażliwieniu na emocje i potrzeby innych.

Rola terapeuty zajęciowego

Udany przebieg warsztatów w największym stopniu zależy od umiejętności terapeuty – od tego, czy jest on w stanie stworzyć na zajęciach przyjazną, życzliwą atmosferę, w której każda osoba niepełnosprawna będzie czuć się dobrze. Prowadzący powinien zachęcać uczestników do podejmowania określonych aktywności, ale w żadnym razie nie może ich do niczego zmuszać. Podobnie nie powinien dzielić podopiecznych na gorszych i lepszych lub chwalić tylko wybrane osoby. Ważne, aby każdemu pacjentowi w takim samym stopniu okazał wsparcie, wyrozumiałość oraz stworzył bezpieczne warunki do pracy i integracji.